Metalen bodemvondsten

Voor schatgravers was het begin van 2023 heel bijzonder. Bij het vrijgeven van stukken uit het Nationaal Archief kwam een heuse schatkaart tevoorschijn. In de buurt van het plaatsje Ommeren zou door Duitse soldaten uit de Tweede Wereldoorlog kostbaarheden in een munitiekist begraven zijn. Al vrij snel bleek er niet veel te vinden en riep de gemeente Buren zelfs op om niet meer te komen zoeken.

De huidige schatgraver gebruikt meestal een metaaldetector. Dit apparaat werkt doormiddel van een elektromagnetisch veld, dat de zoekschijf de grond in stuurt. Deze zoekschijf bestaat uit een ringvormige zender en ontvanger. De zender creëert het elektromagnetisch veld en de ontvanger meet of er veranderingen optreden. Een metalen object in dat elektromagnetische veld retourneert een signaal, dat de ontvanger kan oppikken. De sterkte van dit signaal is afhankelijk van de metaalsoort en de grootte en diepte van het object.

In de omgeving van Koekange kunt u de laatste tijd Ab Bruintjes met zijn metaaldetector door de velden zien struinen. Hij heeft zijn oude hobby weer opgepakt. Zijn interesse voor bodemvondsten en historie zat er bij hem al vroeg in. Zo zocht hij tijdens zijn ronde als krantenbezorger op de Blieckweg en Ruinerweg naar onder andere fossielen en pijpenkoppen. Langzamerhand raakte hij steeds meer geïnteresseerd in de geschiedenis van die vondsten. Hoe kwam het object daar terecht en welke activiteiten vonden daar plaats? Hij ging op zoek in oude kaarten en documenten. Daarbij stuitte hij op de Oude Postweg van Dickninge naar Echten. Deze stond summier aangegeven op oude kaarten. Hij vroeg zich toen af wat hij daarvan kon terugvinden. Op het oog was er niet veel te vinden, dus schafte hij zijn eerste metaaldetector aan. Hij had wat beginnersgeluk, in de nabijheid van het fietspad naar Echten vond hij zijn eerste zilveren object, waarschijnlijk een deel van een antiek armband of hoofd/oorijzer, en een aantal verroeste, onleesbare muntjes.

Het “metaaldetectorvirus” was bij hem toegeslagen. Niet veel later schafte hij een beter exemplaar aan met meerdere mogelijkheden. Met behulp van oude landkaarten kwam hij terecht in Dunningen. Met het mysterie van Havezathe Dunningen in zijn achterhoofd struinde hij daar door de akkers en weilanden. Hij vond daar middeleeuwse schoengespen, veel onleesbare munten en tinnen speelgoed.

Voorwaarden gebruik metaaldetector
Ab is zowel binnen als buiten onze gemeentegrens actief. Zo struint hij bijvoorbeeld ook door de Mastenbroekerpolder. Overigens kan hij niet zomaar met een metaaldetector ergens gaan zoeken. Er zijn een aantal regels:

• Om te zoeken dien je altijd toestemming te vragen aan de grondeigenaar.
• Je mag niet dieper zoeken dan 30 cm, ook wel de bouwvoor genoemd.
• Er zijn gemeenten waar je met een metaaldetector niet mag zoeken, zoals de gemeente Buren. Dit staat in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).
• Op (archeologische) monumenten mag je niet zoeken. Zoals het landgoed Dickninge en bij hunebedden.
• Onder water, op de waterlijn en in de uiterwaarden van een rivier mag je niet zoeken.
• Vondsten ouder dan 1946 dien je te melden bij portable-antiquities.nl (PAN). Dit kan via een app of via een vondstregistrator vanuit PAN. Zo’n vondstregistrator is bijvoorbeeld aanwezig bij het archeologie spreekuur van het Hunebedcentrum in Borger.
• Bij de vondst van wapens, munitie of menselijke resten: stop met zoeken, verplaats niets en bel de politie.

Voor Ab is het op dit moment lastiger om toestemming te vragen, hij heeft sinds 2022 een aanzienlijk gehoorprobleem. Mede daardoor moest hij een andere metaaldetector aanschaffen. Een die gaat trillen bij een vondst in plaats van een geluid. Ondanks zijn handicap haalt Ab veel plezier uit zijn hobby. Eenmaal toestemming komt er voor de grondeigenaar zelfs een voordeeltje bij. Alles wat hij opgraaft neemt hij mee, zoals grote stukken ijzer, een verloren schilmesje of scherpe drinkblikjes. De relatief kleine gaten die hij graaft herstelt hij keurig, een mol brengt meer schade toe aan een grasland.

Bijzondere vondsten van Ab
In onze gemeente heeft Ab onder meer toestemming voor de Dunninger es ten zuiden van de Wijk en voor het weiland langs de Kerklaan in Koekange. De meeste hieronder genoemde vondsten komen voornamelijk bij eerstgenoemde locatie vandaan. In de loop van de jaren heeft Ab een groot aantal vondsten gedaan. Allereerst de nodige munten die door de eeuwen heen zijn gebruikt. Helaas zijn ze door hun langdurig verblijf onder de grond vaak lastig om ze te herkennen. Roest en/of aanslag op de munten maken het er niet gemakkelijk op en leveren daardoor geen duidelijke afbeeldingen op.

Toch heeft Ab er wel enkele kunnen traceren, mede dankzij experts uit het land en via het internet. Bijvoorbeeld de één cent van Koning Willem I uit 1837. Op de voorzijde staat een gekroonde letter W tussen het jaartal en op de achterzijde staat een gekroond Nederlands wapen tussen 1 en de letter C. De munt is gemaakt van koper en de officiële maten zijn een gewicht van 3,845 gram en een doorsnede van 2,2 cm.

Een aantal zinken munten uit de Tweede Wereldoorlog zijn nauwelijks herkenbaar. Door de slechte kwaliteit van deze geldstukken en omdat ze al driekwart eeuw in de grond hebben gezeten, zijn ze zelfs deels samengeklonterd. In 1941 smolten de Duitsers alle Nederlandse munten van goud, zilver, kopper/nikkel en brons om en vervingen ze door muntgeld van zink. Daarop stonden geen referentie naar het Koninklijk Huis, maar neutrale Nederlandse symbolen zoals een zeilschip of tulpen.

Opvallend zijn twee Belgische munten uit de 18e eeuw. Het exacte jaartal is niet meer te traceren. Wel vond Ab vlak bij deze twee munten het insigne van het Eerste Regiment Grenadiers uit België. Hoe dit Belgische materiaal op de Dunninger es verzeild is geraakt is (nog) een raadsel.

Naast munten leveren gespen een behoorlijke bijdrage aan de vondsten. Niet alleen in aantal, de ouderdom ervan was eveneens bijzonder. Ab vond meerdere gespen uit de Middeleeuwen, variërend van de de 13e tot en met de 17e eeuw. Een van de gespen is van verzilverd koper.

Misschien de meest kostbare vondst is een zilveren object dat waarschijnlijk deel uitmaakte van een armband. Tenminste dat is het vermoeden, maar het kan mogelijk een deel zijn van een zilveren versiering op de klederdracht van vrouwen. Wie het weet mag het zeggen!

Een bijzondere vondst is de bronzen hanger uit een paardentuig. De exacte betekenis is niet bekend, maar wel dat het ergens tussen 950 en 1400 is gebruikt.

Een andere bijzonderheid van een veel recentere datum is een oude batterij. De buitenkant is van koper en binnenin zit een blok lood. Het zijn niet alleen gebruiksvoorwerpen, kleine tinnen figuurtjes waren waarschijnlijk het speelgoed van kinderen.

Tot slot
Ab is u graag behulpzaam, wanneer u een waardevol sieraad heeft verloren en niet terug kunt vinden. Verder heeft hij afgesproken dat zijn vondsten te zijner tijd in het kantoor van de molen in de Wijk komen te liggen. Niet alleen de hierboven genoemde vondsten, maar ook loden gewichtjes, kogels, kogelhulzen, oude zelfgemaakte spijkers en de nodige niet nader te definiëren objecten. Mocht u een ideeën hebben over bepaalde objecten, neem dan contact op met mij of rechtstreeks met Ab.