Tonderzwam
- Feb 27, 2024 21:09
- Natuur om de hoek in de Meppeler Courant
Ruim vijfduizend jaar geleden liep er een man van ongeveer 45 jaar op een gletsjer in de Alpen op de grens van Italië en Oostenrijk. Waarom die man daar liep en wat daar precies gebeurde is nooit opgehelderd, maar hij stierf daar op een hoogte van 3200 meter.
Naast een unieke koperen bijl, volgens archeologen de meest fraaie en complete vondst in zijn soort, droeg Ötzi een tas. Daarin zaten onder andere stukjes berkenzwam en echte tonderzwam. De berkenzwam had hij mogelijk bij zich vanwege de medicinale eigenschappen, de echte tonderzwam om er vuur mee te maken. Immers in de tas zat ook een stukje pyriet. Als je met een vuursteen op dit ijzerhoudende steentje slaat krijg je vonken. Die kun je opvangen met de tonderzwam om een fikkie te stoken.
De echte tonderzwam behoort tot de familie van de buisjeszwammen in het rijk van de schimmels. Deze familie heeft aan de onderkant van de hoed vele buisjes zitten. Deze zijn zichtbaar als piepkleine gaatjes waarin zich de sporen vormen. Het is een zogenaamde zwakte parasiet. Het woord “zwakte” slaat op het feit deze zwam slechts op verzwakte of dode bomen kan leven. Na het afsterven van de boom leeft de zwam verder als saprofyt. Dat wil zeggen dat het zijn organische stoffen uit het dode hout haalt. Ondanks dat de boom al dood is, kan de zwam zelf nog doorgroeien. In het geval dat de boomstam is omgevallen, zie je dat de onderkant haaks op de platliggende stam komt te groeien. De zwam heeft een voorkeur voor berken en beuken, maar komt ook voor op lindes en populieren.
Het vruchtlichaam van de echte tonderzwam is meerjarig. In de meeste gevallen is het klok- of koepelvormig. De paddenstoel kan in de loop der tijd een breedte van maximaal 50 centimeter en een dikte tot 30 centimeter bereiken. De bovenzijde is sterk gewelfd en bedekt met een harde korst van een à twee millimeter dik. Wanneer deze in aanraking komt met vuur, zal het niet smelten als bij de meeste paddenstoelen, maar verkolen. Hierdoor is de zwam erg vuurbestendig.
Het vruchtlichaam van de echte tonderzwam is al sinds de prehistorie in gebruik, niet alleen om vuur te maken. Zo maakte men van de schimmeldraden in het vruchtvlees een soort vilt om er handtassen en/of hoofddeksels van te vervaardigen. In de Schotse Hooglanden gebruikte men het vrijwel ondoordringbare gedroogde vruchtlichaam als een soort leer bij het bekleden van hun schilden.